Pokolenie 50+, zwane Power Generation, to ludzie pełni pasji i chęci do działania, zadowoleni z życia, z którego korzystają na miarę swoich możliwości. Nie chcą rezygnować z pracy, hobby czy codziennych przyjemności, a wolny czas poświęcają na własne zainteresowania1.
Ale czy na pewno?
Dzisiaj wiele osób w wieku 50+ boryka się z problemem, który często uznajemy za naturalny element starzenia się.
BÓL
Czy jednak ból musi być nieodłącznym towarzyszem życia po pięćdziesiątce? Czy zamiast cieszyć się aktywnością fizyczną, podróżami, czy po prostu czasem spędzonym z bliskimi, musimy pogodzić się z codziennymi dolegliwościami? A może istnieją sposoby, aby stawić czoła temu wyzwaniu i cieszyć się pełnią życia na własnych zasadach?
Pokolenie 50+, dwa oblicza rzeczywistości
✓ Aspiracje i energia:
93% czuje się młodsza niż wynika to z metryki albo adekwatnie do wieku 1
68% lubi nowości i różnorodność w życiu 1
✗ Ból jako bariera:
99% badanych doświadcza bólu 2
85% przyznaje, że ból pogarsza jakość ich życia 2
80% twierdzi, że ból to coś, co trzeba „przeboleć” 2
Czy 50-latek to też senior?
W Polsce wiek emerytalny, który wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, często utożsamiany jest z początkiem wieku senioralnego. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), starość zaczyna się po ukończeniu 60 lat, a według ONZ — po 65. roku życia. Pamiętajmy jednak, że granica starości jest płynna i subiektywna. Niektórzy 50-latkowie czują się pełni energii i młodzieńczego wigoru, podczas gdy inni mogą doświadczać dolegliwości typowych dla osób starszych.
Współcześnie percepcja starości ulega zmianie; nie jest już ona postrzegana jako okres samotności, chorób i izolacji społecznej. Wielu seniorów prowadzi dziś bardzo aktywne życie. Niemniej, po przekroczeniu 50. czy 55. roku życia, zarówno kobiety, jak i mężczyźni powinni szczególnie dbać o swoje zdrowie. Ważne jest także prowadzenie odpowiedniej profilaktyki zdrowotnej, w tym regularne przeprowadzanie badań, a także rozwijanie zainteresowań i utrzymanie aktywności fizycznej.
Polskie społeczeństwo starzeje się niemal najszybciej w całej Unii Europejskiej.
Do 2060 r. liczba osób w wieku 65 lat i więcej wzrośnie o ponad jedną trzecią, a osób w wieku 80 lat i więcej podwoi się 3. Ta rosnąca liczba osób w wieku poprodukcyjnym stanowi wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia – wraz z wiekiem zmieniają się potrzeby zdrowotne i rośnie zapotrzebowanie na specjalistyczną opiekę medyczną.
Ból u osób starszych — czy to normalne?
To prawda, że ból najczęściej występuje u osób starszych 4, ale nie jest on nieodzownym elementem starzenia się, a jedynie oznaką wielu chorób.
Najczęstsze dolegliwości u seniora to ból kolan, ból bioder i bóle krzyża, a większość z nich ma podłoże zapalne i dotyczy struktur takich jak mięśnie czy stawy.
Jednym z głównych winowajców jest choroba zwyrodnieniowa stawów, postępujące schorzenie spowodowane nadmiernym zużyciem chrząstki stawowej 5. Z biegiem lat chrząstka ulega zniszczeniu i stopniowemu rozpadowi, co prowadzi do ograniczenia swobody ruchów oraz bólu nasilającego się w trakcie ruchu.
Typowe objawy choroby zwyrodnieniowej stawów to także poranna sztywność, trzeszczenie w stawach oraz ich zniekształcenia 6.
To prawda też, że w tej grupie wiekowej częściej występują schorzenia, w przebiegu których może się pojawić ból ostry (urazy, złamania, półpasiec, nowotwory, choroby naczyń obwodowych) i częściej występuje ból przewlekły (choroby układu mięśniowo-szkieletowego, neuralgia po półpaścu, neuropatia cukrzycowa) 7. Co więcej, przyjmowanie wielu leków i choroby współistniejące mogą również zmniejszyć liczbę dostępnych opcji leczenia bólu, a tym samym ograniczyć skuteczne jego leczenie 8.
Ponadto właściwe leczenie bólu u osób starszych często utrudniają bariery komunikacyjne. Dlatego tak ważne jest, aby lekarze i pacjenci mówili o bólu jasno i zrozumiale (zobacz jak mówić o bólu), a lekarze uświadamiali pacjentom, że ból nie jest nieuchronną częścią starzenia się. Otwarta komunikacja może znacząco poprawić leczenie, pozwalając seniorom lepiej wyrazić swoje potrzeby.
Sposoby łagodzenia bólu u seniora
Ból u seniorów nie jest naturalną konsekwencją starzenia się, ale sygnałem choroby. Dlatego nie wolno go ignorować ani się do niego przyzwyczajać!
Leczenie bólu u osób starszych różni się od leczenia u młodszych pacjentów 9. Przede wszystkim, ważne jest dokładne rozpoznanie bólu, ponieważ osoby starsze mogą go nie zgłaszać lub zwykle bagatelizować. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę fakt, że u seniorów często występują inne choroby przewlekłe, które mogą wpływać na odczuwanie bólu i wymagać dostosowania terapii. Nie bez znaczenia jest również stosowanie przez pacjentów innych leków, które mogą wchodzić w interakcje z lekami przeciwbólowymi.
Z tego względu, gdy jest to możliwe, w leczeniu bólu u starszych pacjentów preferuje się leki miejscowe, takie jak maści czy żele przeciwbólowe i przeciwzapalne. Miejscowe zastosowanie leku, ukierunkowane na konkretny obszar ciała, zmniejsza ryzyko interakcji z innymi lekami i wystąpienie działań niepożądanych. Dodatkowo fizjoterapia, terapia manualna oraz inne niefarmakologiczne metody leczenia bólu, takie jak akupunktura czy TENS, mogą być skuteczne w terapii skojarzonej (razem z lekami), co pozwala na lepszą kontrolę bólu oraz umożliwia zmniejszenie dawek potrzebnych leków przeciwbólowych.
Należy jednak pamiętać, że leki dostępne bez recepty, również te miejscowe, nie są przeznaczone do długotrwałego leczenia bólu przewlekłego. Jeśli ból nie ustępuje lub nasila się, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który dobierze odpowiednią terapię, uwzględniając indywidualne potrzeby i stan zdrowia pacjenta.
Oto kilka metod, które mogą ulżyć seniorowi w bólu:
ODPOWIEDNIA EDUKACJA
Seniorzy powinni wiedzieć, że jesień życia nie musi wiązać się z nieustannym bólem. Mają prawo do dobrego samopoczucia i do szukania pomocy, gdy tego potrzebują.
PRZEZSKÓRNA ELEKTROSTYMULACJA NERWÓW (TENS)
Skuteczna w łagodzeniu bólu mięśniowo-szkieletowego oraz neuropatycznego, bezpieczna do użytku w domu (należy zachować ostrożność przy pacjentach z rozrusznikiem serca) 10
AKUPUNKTURA
Często wybierana przez seniorów ze względu na jej efektywność, minimalną inwazyjność i wysoki poziom bezpieczeństwa. Najlepsze działanie przeciwbólowe obserwowano u chorych z bólem przewlekłym w przebiegu osteoartrozy stawów kolanowych i z bólami krzyża 12
FIZJOTERAPIA I REHABILITACJA
Dla seniorów najlepszym rozwiązaniem jest regularne uprawianie umiarkowanego wysiłku fizycznego, takiego jak szybki spacer czy pływanie, przez około 150 minut tygodniowo. Ale tak naprawdę, każdy ruch się liczy! Spacer po parku, lekkie prace w domu czy ogrodzie – to wszystko pomaga utrzymać równowagę i zapobiegać upadkom. Jeśli z jakiegoś powodu nie możesz ćwiczyć intensywniej, nie rezygnuj z ruchu całkowicie. Nawet niewielka aktywność fizyczna poprawia samopoczucie, wzmacnia kości i mięśnie, a nawet pomaga w walce z cukrzycą, chorobami serca czy depresją 11
WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE, TERAPIA ZAJĘCIOWA, RELAKSACJA, MEDYTACJA
Mogą być bardzo pomocne w radzeniu sobie z bólem u osób starszych. To nieprawda, że seniorzy nie są zainteresowani takimi metodami. Chociaż nie ma jeszcze badań potwierdzających ich skuteczność w tej grupie wiekowej, to wsparcie psychologiczne jest ważnym elementem kompleksowego leczenia bólu.
Kiedy jednak potrzebne są leki
Przy doborze leków przeciwbólowych u seniora należy uwzględnić wiek pacjenta, ponieważ organizm starszej osoby inaczej reaguje na leki. Należy pamiętać, że osoby starsze są też bardziej narażone na skutki uboczne leków, dlatego ważne jest, aby leczenie było dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości chorego.
Jakie leki przeciwbólowe dla osoby starszej?
Ze względu na współistnienie innych chorób przewlekłych oraz częste stosowanie wielu leków u pacjentów starszych, w leczeniu bólu preferuje się leki miejscowe oraz te o przyjaznych formach podania, jak np. tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej (ODT).
NLPZ
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), zwłaszcza w miejscowej formie maści czy żeli, są często stosowane w leczeniu bólu u osób starszych, szczególnie w przypadku bólu o podłożu zapalnym, jak np. choroba zwyrodnieniowa stawów. Działają one bezpośrednio w miejscu bólu, co zmniejsza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych oraz interakcji z innymi lekami w porównaniu do leków doustnych.
Jeżeli nie ma przeciwwskazań do stosowania doustnych NLPZ lub ból nie jest ograniczony do konkretnego obszaru, co wyklucza zastosowanie miejscowych NLPZ, ciekawą opcją dla starszego pacjenta może okazać się NLPZ w postaci ODT, czyli tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej. Ta forma podania jest szczególnie korzystna dla osób starszych, które mogą mieć trudności z połykaniem tradycyjnych tabletek. Postać ODT rozpuszcza się już na języku, dzięki czemu nie wymaga popijania i nie obciąża żołądka. W takiej postaci dostępny jest meloksykam – lek z grupy NLPZ.
Meloksykam wykazuje skuteczność w leczeniu bólów kostno-stawowych i mięśniowych w przebiegu chorób reumatoidalnych i zwyrodnieniowych stawów, a jednocześnie charakteryzuje się korzystnym profilem bezpieczeństwa. Częstość występowania działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego jest niższa podczas stosowania meloksykamu, niż przy leczeniu ketoprofenem, diklofenakiem i aceklofenakiem 13.
Paracetamol
Paracetamol jest często stosowany w leczeniu bólu o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu, jednak nie działa przeciwzapalnie, co ogranicza jego skuteczność w przypadku bólu związanego ze stanem zapalnym. Należy pamiętać, że paracetamol może być szkodliwy dla wątroby 14, szczególnie przy długotrwałym stosowaniu lub przekraczaniu zalecanych dawek.
Nie czas na ból!
Druga połowa życia, czy to po 50-tce, czy na emeryturze, może być pełna radości i aktywności, a ból nie powinien stawać na drodze do spełnienia marzeń. Pamiętajmy, że leczenie bólu to nie tylko leki, ale także wsparcie psychologiczne i fizjoterapia, które są szczególnie ważne dla osób w późniejszym wieku. To holistyczne podejście pozwala odzyskać radość życia i cieszyć się każdym dniem. Nie pozwól, by ból Cię ograniczał – sięgnij po pomoc i ciesz się życiem na własnych zasadach, niezależnie od wieku.
Bibliografia:
1 Dane z raportu „Power Generation. Pieniądze, seks i władza – co napędza osoby po 50.”
2 Dane z Global Pain Index Report 2020; data dostępu 05.2024.
3 Prognoza ludności rezydującej 20.12.2023 r. dla Polski na lata 2023-2060; data dostępu 05.2024.
4 Fejer R, Ruhe A (2012) What is the prevalence of musculoskeletal problems in the elderly population in developed countries? A systematic critical literature review. Chiropractic & Manual Therapies. 2012; 20: 31.
5 Woo J, Leung J, Lau E. (2009) Prevalence and correlates of musculoskeletal pain in Chinese elderly and the impact on 4-year physical function and quality of life. Public Health. 2009 Aug;123(8):549-56. doi: 10.1016/j.puhe.2009.07.006. Epub 2009 Aug 25 Patel et al 2013.
6 Piotr Adrian Klimiuk, Anna Kuryliszyn-Moskal: Choroba zwyrodnieniowa stawów, W: Reumatologia. Wielka interna. Puszczewicz M (red.). Medical Tribune Polska, Warszawa 2010; data dostępu 03/2024.
7 Schug SA, Scott DA, Mott JF, et al. APM:SE Working Group of the Australian and New Zealand College of Anaesthetists and Faculty of Pain Medicine. Acute Pain Management: Scientific Evidence (5th edition). Melbourne: ANZCA & FPM, 2020; Gibson SJ, Onder G, Katz B. Considerations in the Management of Pain for Older Persons. In: Pain 2018: Refresher Courses, 17th World Congress on Pain.
8 Nobili A, Garattini S, Mannucci PM. Multiple diseases and polypharmacy in the elderly: challenges for the internist of the third millennium. J Comorb. 2011;1:28-44. Published 2011 Dec 27.
9 Abdulla A, Adams N, Bone M, et al.; British Geriatric Society. Guidance on the management of pain in older people. Age Ageing 2013;42(Suppl 1):i1-57. doi: 10.1093/ageing/afs200.
10 Kocot-Kępska M, Przeklasa-Muszyńska A, Dobrogowski J. Leczenie bólu przewlekłego u pacjentów w wieku podeszłym. W: Dobrogowski J, Wordliczek J, Kocot-Kępska M (red.). Ból. Wiedza w kieszeni. Poznań: Wydawnictwa Medyczne Termedia, 2020:393-403.
11 [WHO. Physical Activity and Older Adults. Recommended levels of physical activity for adults aged 65 and above. https://www.who.int/dietphysicalactivity/physical-activity-recommendations-65years.pdf; data dostępu 05.2024.
12 Nahin RL, Boineau R, Khalsa PS, et al. Evidence-Based Evaluation of Complementary Health Approaches for Pain Management in the United States. Mayo Clin Proc 2016;91(9): 1292-306. doi: 10.1016/j.mayocp.2016.06.007.
13 Lapeyre-Mestre M1, Grolleau S, Montastruc JL; Adverse drug reactions associated with the use of NSAIDs: a case/ noncase analysis of spontaneous reports from the French pharmacovigilance database 2002-2006. Fundam Clin Pharmacol. 2013 Apr; 27(2):223-30.
14 Freo U, Ruocco C, Valerio A, et al. Paracetamol: A Review of Guideline Recommendations. J Clin Med 2021;10(15):3420. doi: 10.3390/jcm10153420.
