CZYM JEST BÓL?

Ból jest nieprzyjemnym doznaniem zmysłowym i emocjonalnym, poprzez które organizm daje nam sygnał, że coś jest nie tak. Ból może dotyczyć różnych części ciała, a intensywność jego odczuwania jest subiektywna. Często ból bagatelizujemy i dopiero regularnie pojawiające się dolegliwości skłaniają nas do szukania przyczyny bólu. Niestety, czasem ból zmienia się z ostrzeżenia w ciągły dyskomfort, znacząco obniżając jakość życia. Wtedy mówimy o bólu przewlekłym, którego przyczyną mogą być m.in. zwyrodnienia stawów.

O BÓLU

Ból ostry vs. Ból przewlekły

Ból ostry trwa do 3 miesięcy: pojawia się nagle, często jako reakcja na uraz lub chorobę, i zazwyczaj ustępuje po wyeliminowaniu przyczyny. Charakteryzuje się intensywnością, która mobilizuje do działania, ale nie przeszkadza znacząco w codziennym funkcjonowaniu1.
Natomiast ból przewlekły to ból długotrwały, który często trwa nawet po wygojeniu uszkodzonych tkanek, nie służąc żadnemu biologicznemu celowi i stając się chorobą samą w sobie1. Może wpływać na wszystkie aspekty życia, utrudniając pracę i codzienne czynności.

Ból receptorowy vs. Ból neuropatyczny

Ból receptorowy, zwany inaczej bólem nocyceptywnym to ból, który powstaje w wyniku stymulacji receptorów bólowych, np. kiedy odczuwamy ból nogi, ręki lub pleców po urazie, czy ból brzucha lub głowy. Natomiast ból neuropatyczny jest wynikiem uszkodzenia obwodowego i/lub ośrodkowego układu nerwowego. Szacuje się, że ból neuropatyczny dotyczy ok. 8% populacji i występuje u około 25% pacjentów cierpiących z powodu bólu przewlekłego1,2.

Ból somatyczny vs. Ból trzewny

Ból somatyczny i ból trzewny to dolegliwości bólowe różniące się lokalizacją. Ból somatyczny pochodzi z powierzchniowych części ciała, takich jak skóra, mięśnie, czy powięzi4. Jest to typ bólu, który nasila się przy ruchu, kaszlu czy głębokim oddechu, co umożliwia precyzyjne zidentyfikowanie jego źródła. Przykłady obejmują ból kostny i ból mięśniowo-powięziowy, które są często leczone za pomocą leków przeciwbólowych, jak MEL. Ból trzewny natomiast to ból wywodzący się z organów wewnętrznych. Charakteryzuje się mniej precyzyjną lokalizacją i może być odczuwany jako głęboki, tępy lub kolkowy. Ten typ bólu często jest trudniejszy do zlokalizowania i może być wynikiem różnych stanów chorobowych, takich jak problemy gastrologiczne, ból wieńcowy czy kolki5.

SKĄD SIĘ BIERZE BÓL?

BÓL reumatyczny

Ból reumatyczny to ogólne określenie dla różnych dolegliwości bólowych związanych z układem mięśniowo-szkieletowym oraz z chorobami reumatycznymi, np. zapaleniem stawów, chorobą zwyrodnieniową stawów, czy zapaleniem mięśni. Może mieć różne formy, w zależności od schorzenia. Towarzyszą mu obrzęk, sztywność i ograniczenie ruchomości stawów. Najczęściej ma charakter receptorowy i jest wynikiem zapalenia, wzrostu ciśnienia wewnątrzstawowego lub nieprawidłowego ustawienia stawu. Nieleczony ból reumatyczny może prowadzić do niepełnosprawności i pogorszenia jakości życia 6.

ból pourazowy

Ból pourazowy zazwyczaj pojawia się po urazie i może mieć różny stopień nasilenia. Jego intensywność zależy nie tylko od siły i rozmiaru uszkodzenia spowodowanego przez uraz, ale również od tego, które tkanki i organy zostały dotknięte. Rozległe, ale powierzchowne uszkodzenia skóry (np. otarcia) mogą być mniej bolesne od urazów narządów takich jak oko czy narządy wewnętrzne 7. Bóle związane z urazami mechanicznymi, takimi jak złamania, skręcenia czy zwichnięcia, również znacząco różnią się pod względem intensywności odczuwanego bólu. Uszkodzenia zewnętrzne mogą powodować ostry i dobrze zlokalizowany ból, podczas gdy uszkodzenia organów wewnętrznych charakteryzują się tępym bólem, który ciężko jest dokładnie opisać.

BÓL zwyrodnieniowy
stawów

Ból zwyrodnieniowy stawów to postępujące schorzenie, spowodowane nadmiernym zużyciem chrząstki stawowej. Z czasem chrząstka ulega zniszczeniu, co prowadzi do jej stopniowego rozpadu. Brak zdrowej chrząstki ogranicza swobodę ruchów i sprawia, że z czasem niemal każdy ruch wywołuje ostry ból. Typowe objawy choroby zwyrodnieniowej stawów to ból nasilający się w trakcie ruchu, poranna sztywność i ograniczona ruchomość stawów, trzeszczenie w stawach oraz ich zniekształcenia 8.

LOKALIZACJA BÓLU

BÓL SZYI I KARKU

Ból szyi i karku to powszechna dolegliwość, która dotyka zarówno osoby prowadzące siedzący tryb życia, jak i te aktywne fizycznie. Przyczyn bólu może być wiele, a jedną z najczęstszych jest przeciążenie mięśni. Długotrwałe siedzenie przed komputerem, prowadzenie samochodu, niewłaściwa postawa podczas oglądania telewizji a także korzystanie z telefonu (co często wiąże się z pochylaniem głowy i wpatrywaniem się w ekran) prowadzą do napięcia mięśni szyi i karku. Brak ruchu potęguje problem, co w konsekwencji może doprowadzić do bólu. W skrajnych przypadkach ból szyi i karku jest tak silny, że uniemożliwia swobodne poruszanie głową.

BÓL
PLECÓW I KRĘGOSŁUPA

Ból pleców i kręgosłupa często wynika z uszkodzeń lub przeciążeń struktur kostnych oraz mięśniowych, które odpowiadają za utrzymanie kręgosłupa w prawidłowej pozycji. Takie dolegliwości mogą być spowodowane niekorzystnymi nawykami, w tym nieprawidłową postawą podczas siedzenia lub nieodpowiednią techniką podnoszenia ciężarów. Osoby regularnie wykonujące prace fizyczne, wymagające częstego schylania się i przenoszenia obciążeń, są szczególnie podatne na występowanie tych problemów.

BÓL
ŁOKCI I NADGARSTKÓW

Przewlekły ból w okolicy łokci i nadgarstków jest często związany z przeciążeniami przyczepów mięśniowych, z chorobą zwyrodnieniową stawów lub zespołem cieśni nadgarstka. Osłabienie siły mięśniowej i zaburzenia czucia to objawy, które często towarzyszą pacjentom 9. Ból może mieć różny charakter i nasilenie. W niektórych przypadkach może ograniczać ruchomość stawów i utrudniać codzienne czynności, a w najbardziej ekstremalnych przypadkach, dyskomfort może być na tyle intensywny, że konieczne jest unieruchomienie chorej kończyny.

BÓL
KOLAN I KOSTEK

Ból kolan i kostek może być oznaką naturalnego procesu starzenia się organizmu. Codzienne chodzenie stopniowo zużywa nasze stawy. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym stan kolan i kostek jest nadwaga, która zwiększa obciążenie stawów. Osoby, które w sposób szczególny eksploatują te stawy, takie jak ogrodnicy i mechanicy pracujący często na kolanach, a także entuzjaści jazdy na rowerze i biegacze, są szczególnie narażone na występowanie bólu w tych obszarach.

1Wordliczek J, Dobrogowski J. Mechanizmy powstawania bólu. W: Leczenie bólu. Red. J Wordliczek, J Dobrogowski, PZWL, Warszawa 2007; 11–27.
2Bouhassira D. Neuropathic pain: Definition, assessment and epidemiology. Rev Neurol (Paris). 2019;175(1-2):16-25. doi:10.1016/j.neurol.2018.09.016
3Szczudlik A, Dobrogowski J, Wordliczek J, et al. Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego – część pierwsza. Neurol Neurochir Pol. 2014;48(4):262-271.
4Carver AC, Foley KM. Types of Pain. In: Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR, et al., editors. Holland-Frei Cancer Medicine. 6th edition. Hamilton (ON): BC Decker. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12991/
5Boezaart AP, Smith CR, Chembrovich S, et al. Visceral versus somatic pain: an educational review of anatomy and clinical implications. Regional Anesthesia & Pain Medicine. 2021;46(7):629-636. doi:10.1136/rapm-2020-102084
6Ból reumatyczny – czym jest?; data dostępu 03/2024
7Wordliczek J, Zajączkowska R, Woroń J, Serednicki W, Malec-Milewska M. Uśmierzanie bólu pourazowego. Anestezjologia i Ratownictwo 2019; 13: 149-159.
8Piotr Adrian Klimiuk, Anna Kuryliszyn-Moskal: Choroba zwyrodnieniowa stawów, data dostępu 03/2024
9Golabek, R., and Piotr Majcher. „Zespół cieśni nadgarstka.” Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe 1.1 (2018): 123-140.

Sprawdź dostępność